Yeniden değerleme oranı, Türkiye’de enflasyondan bağımsız şekilde belirlenen ve vatandaşların pasaport, ehliyet harcı, kira geliri ve emlak vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) ve trafik cezaları dahil birçok alanda ödeyeceği vergilere yapılacak zammı belirleyen oran olarak adlandırılmakta.
2023 yılının başında yüzde 122.9 olarak belirlenen YDO, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla MTV için yüzde 61,5 olarak uygulanmıştı. Türkiye’de 2023 yılında da enflasyonun durdurulamayışı ve hayat pahalılığının kaçınılmaz olarak vergilere yansıtılacağı düşüncesi, birçok vatandaşı gelecek yıl için belirlenecek YDO konusunda kara kara düşündürmeye başladı.
Ekonomim.com yazarı Alaattin Aktaş, köşe yazısında bu konuya dikkat çekerek, geçmiş aylar ve gelecek aylarda belirlenecek muhtemel enflasyon oranları ışığında 2024 yılı için açıklanacak YDO’yu şimdiden duyurdu.
İşte Aktaş’ın yazısından öne çıkanlar…
2024 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı (YDO) üç aşağı beş yukarı belli sayılır. TÜİK’in 3 Kasım cuma günü açıklayacağı ekim ayı Yİ-ÜFE verileriyle kesinleşecek olan 2024 yılının yeniden değerleme oranı yüzde 59-60 olacak. Bu oranlar en fazla artı-eksi bir puan oynayabilir.
YDO, eylül ve ekimdeki Yİ-ÜFE değişimiyle kesinleşecek. Ancak bu aylardaki oranlar YDO’yu artık çok fazla etkilemeyecek. Örneğin bu iki ayda Yİ-ÜFE hiç artmasa bile o durumda YDO yüzde 57 dolayında oluşacak. Söz konusu iki ayda fiyatlar mutlaka artacağına göre makul YDO yüzde 59-60 arası olacak.
NELER DEĞİŞECEK?
2024 yılının yeniden değerleme oranını yüzde 60 düzeyinde varsaymak hiç yanlış olmaz.
YDO yüzde 60 olduğu takdirde bir dizi vergi, ceza ve harç bu orana bağlı olarak değişecek. Ancak bazı vergiler için Cumhurbaşkanının farklı oran uygulama yetkisi bulunuyor.
Cezalarda ise değişiklik yapılamıyor ve cezalar YDO ne kadar artmışsa otomatik olarak o oranda artıyor.
Yeniden değerleme oranı açıklandıktan sonra vatandaş en çok motorlu taşıtlar ve emlak vergisi ile gelir vergisi dilimlerinin nasıl uygulanacağını merak ediyor.
Mevzuat Cumhurbaşkanına bu konularda değişiklik yapma yetkisi veriyor.
MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ
Cumhurbaşkanı motorlu taşıtlar vergisi artışını, YDO’yu yüzde 80 oranında azaltarak uygulama yetkisine sahip. Yani YDO yüzde 60 olursa, bu oran yüzde 80 azaltılıp yüzde 12’ye kadar indirilebilir. Ama şimdiye kadar bu yetki hiç bu düzeyde kullanılmadı. Örneğin 2023 için yüzde 122.9’luk yeniden değerleme oranına karşılık MTV artış oranı yüzde 61.5 oldu. Dolayısıyla 2024 yılındaki MTV artışı için YDO’da hiç indirime gidilmeyip yüzde 60’lık oran uygulanması çok daha muhtemel görünüyor.
Kaldı ki 2023’te ikinci kez MTV almak üzere düzenleme yapıldığı göz önünde bulundurulursa 2024 için indirimli bir oranı kimse beklemesin.
Hem indirim beklerken yüzde 60’lık artışı aramak da var! Cumhurbaşkanı MTV için YDO’yu yüzde 80 oranında azaltma yetkisine sahip olduğu kadar yüzde 50 oranında artırma yetkisine de sahip. Yani yüzde 60’lık bir YDO, MTV için yüzde 90’a kadar çıkarılabilir. Ama bunun da pek beklenmemesi gerektiğini belirtelim.
Sonuçta MTV çok muhtemeldir ki 2024 için yüzde 60 düzeyinde artacaktır.
Bu arada 2023 için istenen ikinci MTV’ye ilişkin olarak açılan davanın Anayasa Mahkemesi’nde bu hafta ele alınacağını da hatırlatalım.
EMLAK VERGİSİ
Emlak Vergisi Kanunu, emlak vergisindeki artışın o yılın yeniden değerleme oranının yarısı düzeyinde olacağını hükme bağlıyor. Ancak bu hükmün bir istisnası var. Kanunda “Cumhurbaşkanı, bu maddede belirtilen artış oranını (YDO’nun yarısı) sıfıra kadar indirmeye veya yeniden değerleme oranına kadar artırmaya yetkilidir” deniliyor.
Dolayısıyla YDO yüzde 60 olduğu takdirde emlak vergisi artışı sıfır olabileceği gibi yüzde 60 düzeyinde de uygulanabilir.
Ancak kanunda yazılı olan “YDO’nun yarısı” ifadesi neredeyse teamüle dönüşmüş durumda ve genellikle bu oran uygulanıyor. Şu durumda 2024’ün emlak vergisi artışı muhtemelen yüzde 30 olacaktır.
GELİR VERGİSİ
Gelir vergisinde Cumhurbaşkanının YDO ile artan vergi dilimlerini yarı oranında yükseltme ya da yine yarı oranında düşürme yetkisi bulunuyor.
Bu yıl için gelir vergisinde ilk dilim 70 bin lira. Bu tutar YDO yüzde 60 olduğu takdirde 112 bin liraya yükselecek. Cumhurbaşkanının bu tutarı yüzde 50 azaltıp 56 bin liraya çekme ya da yüzde 50 artırıp 168 bin liraya yükseltme yetkisi bulunuyor.
Yetki var diye gelir vergisinde bu yıl 70 bin lira düzeyinde uygulanan ilk dilimin herhalde 56 bin liraya düşürülmesi söz konusu olamaz. Muhtemeldir ki vergi dilimi bu yıl olduğu gibi YDO’ya paralel bir şekilde artırılacak ve 110 bin lira dolayına çıkarılacak; daha da artırma yetkisi ise muhtemelen kullanılmayacaktır.
2024’TE ÖDENECEK TRAFİK CEZALARI
Mevzuat Cumhurbaşkanına vergileri farklı uygulama yetkisi veriyor ama başta trafik cezaları olmak üzere cezalar konusunda böyle bir yetki söz konusu değil. Cezalar YDO kadar artıyor ve bunu aynen uygulamak kaçınılmaz.
Yani cezalardan kaçış yok! Şu durumda yapılacak olan kurallara uymak ve ceza yememek!
Yeniden değerleme oranı yüzde 60 düzeyinde oluştuğu takdirde bakın başlıca trafik ihlallerinde uygulanan cezalar hangi düzeye çıkıyor:
– Hatalı park etmek ya da hatalı duraklamak, emniyet kemeri takmamak, önde giden aracı güvenli ve yeterli mesafeden izlememek, yani yakın takip, dönüşlerde işaret vermemek, araçlardan bir şey atmak ya da dökmek 697 lira.
– Engellilerin araçları için ayrılmış yerlere park etmek 1.395 lira.
– Kırmızı ışık kuralına uymamak, seyir halinde cep telefonuyla konuşmak 1.521 lira.
– Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde ardı ardına şerit değiştirmek, tek yönlü yollara ters yönden girmek, özel otomobillerde 0.50 promilin, diğer otomobillerde 0.20 promilin üstünde alkollü araç kullanmak 6.502 lira.
– Hız sınırını yüzde 10’dan yüzde 30’a kadar aşmak 1.521 lira, yüzde 30’dan yüzde 50’ye kadar aşmak 3.166 lira, yüzde 50’den fazla aşmak 6.502 lira.
– Ehliyet olmaksızın araç kullanmak 13.104 lira.
– Drift atmak 32.547 lira.
